ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΜΕΤΡΑΜΕ ΤΙΣ ΘΕΡΜΙΔΕΣ ΣΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΜΑΣ;
Μία πολύ γρήγορη απάντηση είναι όχι. Η θεωρεία για τις θερμίδες έχει καταρριφθεί το 1955. Οι ειδήμονες όμως της διατροφής (διατροφολόγοι, διαιτολόγοι, γιατροί και πολλοί άλλοι) ακόμη τις χρησιμοποιούν προς εκμετάλλευση και χρηματικό κέρδος για χάσιμο βάρους.
Η Κυριαρχούσα Υπόθεση στην Απώλεια Βάρους Γεννιέται.
Ανάμεσα στο 1890 και το 1900, ένας αγροτικός χημικός που ονομαζόταν Wilbur Olin Atwater (1844-1907), είχε τη φαεινή ιδέα ότι αν έβαζες φαγητό σε έναν μικρό φούρνο που λεγόταν θερμιδομετρητής και το έκαιγες μέχρι στάχτης, θα μπορούσες να μετρήσεις την ποσότητα της θερμότητας που παρήγαγε. Ονόμασε τη μονάδα μέτρησης θερμίδα.
Η θερμίδα δεν αποτελεί μονάδα ενέργειας αλλά μονάδα θερμότητας και είναι το ποσό θερμότητας που απαιτείται για την αύξηση της θερμοκρασίας 1 ml νερού από 14.5 C σε 15.5 C, αυτή ισούται περίπου με 4,184 KJ (τζουλς). Η σχέση τζουλς και θερμίδας είναι 1Kcal = 4,184 KJ και 1 KJ = 0,239 Κcal. Στην πράξη όμως χρησιμοποιούνται οι σταθερές 4,2 και 0.24 αντίστοιχα. Μετά ο Atwater κατασκεύασε τεράστιους πίνακες με το θερμιδικό περιεχόμενο διαφόρων τροφών. (Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι οι θερμίδες δεν υπάρχουν πραγματικά στην τροφή, αποτελούν ένα μέτρο της θερμότητας ή της ενέργειας που μπορεί να παραχθεί από την τροφή). Η ιδέα ότι το ανθρώπινο σώμα συμπεριφέρεται ακριβώς όπως το δωμάτιο που χρησιμοποιούσε ο Atwater στα πειράματά του – ότι όλοι μας «καίμε» θερμίδες ακριβώς με τον ίδιο τρόπο και το σώμα μας συμπεριφέρεται ως θερμιδομετρητής – έχει υπάρξει η κυριαρχούσα υπόθεση γύρω από την απώλεια βάρους μέχρι και σήμερα.
Κι αυτό κι αν είναι λάθος. (Έρχονται περισσότερα –συνεχίστε να διαβάζετε).
Αργότερα, ορισμένοι επιχειρηματικοί επιστήμονες επέκτειναν τη θερμιδική θεωρία ακόμα περισσότερο. Άρχισαν να μετρούν πόση θερμότητα παραγόταν και πόσες θερμίδες «καίγονταν» κατά τη διάρκεια των καθημερινών δραστηριοτήτων, από την ξεκούραση μέχρι την έντονη άσκηση, από τον ύπνο μέχρι τη χώνεψη της τροφής και μέχρι το τρέξιμο μαραθωνίου.
Τώρα ήταν δυνατό να σχηματιστεί μία εξίσωση: θερμίδες που εισέρχονται εναντίον θερμίδων που εξέρχονται. Η βασική σύλληψη της διαχείρισης του βάρους είχε επισήμως γεννηθεί.
Η θεωρία αυτή ονομάζεται θεωρία της ενεργειακής ισορροπίας και είναι κάπως έτσι: αν λαμβάνετε περισσότερες θερμίδες από ότι καίτε, θα πάρετε βάρος. Αν καίτε περισσότερες θερμίδες από ότι λαμβάνετε, θα χάσετε βάρος. Δεν έχει σημασία από πού προέρχονται αυτές οι θερμίδες.
Η λογική που λέει ότι θερμίδες μπαίνουν/ θερμίδες βγαίνουν παραμένει η κυριαρχούσα άποψη των περισσότερων ειδικών γύρω από την βασική οδό της απώλειας βάρους. Μέχρι και σήμερα υπάρχουν οι περισσότεροι ειδήμονες της διατροφής την ενστερνίζονται.
Αν «μία θερμίδα είναι μία θερμίδα»
Για παράδειγμα: αν «μία θερμίδα είναι μία θερμίδα», δεν θα έπρεπε ο οποιοσδήποτε με μία διατροφή 1000 θερμίδων την ημέρα να χάνει βάρος; Και αν τότε «μία θερμίδα είναι μία θερμίδα», η σύνθεση των θερμίδων πράγματι θα είχε σημασία; Σωστά; Λάθος, όχι απαραίτητα. Το πείραμα αυτό έγινε το 1955 και όμως οι ιατροί, διατροφολόγοι και διαιτολόγοι κάνουν πως δεν το γνωρίζουν ή στην πραγματικότητα δεν το γνωρίζουν.
Η πραγματική ιστορία για τις θερμίδες
Ο καθηγητής Alan Kekwick ήταν διευθυντής του Ινστιτούτου Κλινικών Ερευνών και Πειραματικής Ιατρικής του Νοσοκομείου Middlesex του Λονδίνου και ο Dr. Gaston L.S. Pawan ήταν προϊστάμενος ερευνητής βιοχημικός της ιατρικής μονάδας του νοσοκομείου. Αυτοί οι δύο ερευνητές ένωσαν τις δυνάμεις τους στα μέσα του εικοστού αιώνα για να πραγματοποιήσουν ορισμένα εξωπραγματικά πειράματα. Ήθελαν να δοκιμάσουν τη θεωρία που υποστήριζε ότι, διαφορετικές ποσότητες υδατανθράκων, λιπαρών και πρωτεΐνης μπορούσαν να έχουν διαφορετικές επιδράσεις στην απώλεια βάρους ακόμα κι αν οι θερμίδες παρέμεναν οι ίδιες.
Αν «μία θερμίδα είναι μία θερμίδα», τότε η απώλεια βάρους θα ήταν η ίδια άσχετα από τα μακροθρεπτικά συστατικά της διατροφής (πρωτεΐνες – υδατάνθρακες – λίπος). Ωστόσο, τα αποτελέσματα δεν υποστηρίζουν αυτή τη θεωρία.
Στο πείραμα αυτό δόθηκε:
α) Διατροφή με το 90% των 1000 θερμίδων την ημέρα να προέρχεται από το λίπος, με 5% από τους υδατάνθρακες και 5% από τις πρωτεΐνες. Η απώλεια βάρους ήταν περίπου 2 κιλά και 800 γραμμάρια την εβδομάδα. Αυτό συμβαίνει επειδή το λίπος δεν έχει καμία επίδραση στην ινσουλίνη.
β) Διατροφή με το 90% των 1000 θερμίδων την ημέρα να προέρχεται από πρωτεΐνη, 5% από υδατάνθρακες και 5% από λίπος. Η απώλεια βάρους μειώθηκε στο 1 κιλό και 900 γραμμάρια την εβδομάδα. Αυτό συμβαίνει επειδή η πρωτεΐνη έχει μια ελαφριά διεγερτική επίδραση στην ινσουλίνη, αλλά πολύ μεγαλύτερη επίδραση στην ορμόνη γλυκαγόνη που κινητοποιεί τον αποθηκευμένο υδατάνθρακα από το συκώτι για τη διατήρηση του σακχάρου του αίματος.
γ) Διατροφή με το 90% των 1000 θερμίδων την ημέρα να προέρχεται από υδατάνθρακες, 5% από πρωτείνες και 5% από λίπος. Οι ασθενείς πραγματικά άρχισαν να κερδίζουν βάρος, ακόμα και με μια διατροφή μόνο 1000 θερμίδων την ημέρα! Αυτό συμβαίνει επειδή οι υδατάνθρακες διεγείρουν υπερβολικά την ινσουλίνη και η ινσουλίνη είναι αποθηκευτική ορμόνη.
Όταν οι 1000 θερμίδες την ημέρα προήλθαν από μια ανακατεμένη διατροφή που περιείχε 42 τοις εκατό υδατάνθρακες, 28% από πρωτείνη και 30% από λίπος (ουσιαστικά η πρώτη δημοσιευμένη αναφορά που έχει γίνει για τη Διατροφική Ζώνη), η απώλεια βάρους μειώθηκε περίπου στο 1 κιλό και 250 γραμμάρια την εβδομάδα.
Προφανώς, οι θερμίδες δεν παίζουν ρόλο όταν πρόκειται για απώλεια βάρους. Αυτή η μελέτη είναι η πρώτη δημοσιευμένη αναφορά για τις θερμίδες.
Alan Kekwick and Gaston L.S. Pawan
” Η Κατανάλωση θερμίδων και η συσχέτισή τους στην επάνω στη παχυσαρκία” (Calorie intake in relation to body weight changes in the obese). Δημοσιεύθηκε στο ιατρικό περιοδικό Lancet (1956). 2: 155-161
Alan Kekwick and Gaston L.S. Pawan
“Έρευνα επάνω στο Μεταβολισμό σε Παχύσαρκα άτομα με ισοθερμιδικές δίαιτες Υψηλές σε Λίπος, Πρωτεΐνη και Υδατάνθρακα” (Metabolic Study in Human Obesity with Isocaloric Diets High in Fat, Protein or Carbohydrate), Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Metabolism (1957) 6 :447-60
Για αναζήτηση της έρευνας:
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/13477100
Alan Kekwick and Gaston L.S. Pawan
” Η Κατανάλωση θερμίδων και η συσχέτισή τους στην επάνω στη παχυσαρκία” (Calorie intake in relation to body weight changes in the obese). Δημοσιεύθηκε στο ιατρικό περιοδικό Lancet (1956). 2: 155-161
Alan Kekwick and Gaston L.S. Pawan
“Έρευνα επάνω στο Μεταβολισμό σε Παχύσαρκα άτομα με ισοθερμιδικές δίαιτες Υψηλές σε Λίπος, Πρωτεΐνη και Υδατάνθρακα” (Metabolic Study in Human Obesity with Isocaloric Diets High in Fat, Protein or Carbohydrate), Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Metabolism (1957) 6 :447-60
Για αναζήτηση της έρευνας
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/13477100
Έχουν αντίκτυπο στο σωματικό μας βάρος οι επιπλέον θερμίδες διατροφικού λίπους;
Το ερώτημα των θερμίδων λίπους και της απόκτησης βάρους διευθετήθηκε επίσης σε έρευνα που δημοσιεύτηκε το 1997. Αυτή η έρευνα μελέτησε την επίδραση της προσθήκης επιπλέον θερμίδων λίπους στη διατροφή ενεργών δρομέων. Η μελέτη χρησιμοποίησε αθλητές που έτρεχαν πάνω από 60 χιλιόμετρα την εβδομάδα και οι οποίοι ακολουθούσαν μια δεδομένη διατροφή που περιείχε 16% των θερμίδων τους σε λίπος για τη διατήρηση του βάρους τους σε σταθερό επίπεδο. Για τέσσερις εβδομάδες, πρόσθεσαν 500 θερμίδες επιπλέον λίπους την ημέρα στη διατροφή των δρομέων, χωρίς καμία αλλαγή στη συνηθισμένη εξάσκησή τους. Αν «μία θερμίδα είναι μία θερμίδα», τότε μετά από ένα μήνα κατανάλωσης αυτών των επιπλέον θερμίδων λίπους, θα έπρεπε να έχει παρατηρηθεί κάποια αλλαγή και στο βάρος και στο ποσοστό του σωματικού τους λίπους. Ωστόσο, δεν παρατηρήθηκαν τέτοιες αλλαγές αν και είχαν προσθέσει περισσότερες από 14.000 επιπλέον θερμίδες λίπους στη διατροφή τους κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου των τεσσάρων εβδομάδων (28 × 500 = 14.000).
Μετά οι ερευνητές αύξησαν την επιπλέον καθημερινή πρόσληψη λίπους κατά 1000 θερμίδες επιπλέον την ημέρα για ακόμα τέσσερις εβδομάδες. Τώρα η κατανάλωση λίπους για αυτούς τους δρομείς ήταν ισότιμη με το 42% των θερμίδων τους (αλλά οι διατροφές τους ακόμα διατηρούσαν τον ίδιο αριθμό θερμίδων σε υδατάνθρακες και πρωτεΐνη). Ωστόσο, ακόμα και μετά την προσθήκη επιπλέον 28.000 θερμίδων λίπους στη διατροφή τους για ακόμα τέσσερις εβδομάδες, ακόμα δεν υπήρχε αλλαγή στο βάρος τους ή στο ποσοστό του σωματικού τους λίπους ( 28 × 1.000 = 28.000 ), μάλιστα έγιναν ελαφρώς πιο λεπτοί.
Ίσως ορισμένοι ιατροί, διατροφολόγοι ή διαιτολόγοι να μπορούν να μου εξηγήσουν, γιατί η κατανάλωση αυτών των επιπλέον 42.000 θερμίδων λίπους (14.000 + 28.000 = 42.000) για μια περίοδο οκτώ εβδομάδων δεν αύξησε το βάρος ή το ποσοστό σωματικού λίπους σε αυτούς τους αθλητές αν «μία θερμίδα είναι μία θερμίδα»; Επιπλέον, η μόνη σημαντική αλλαγή ήταν ότι το προφίλ των λιπιδίων του αίματός τους βελτιώθηκε σημαντικά με την κατανάλωση περισσότερου λίπους. Αυτό το αποτέλεσμα οδήγησε τους συγγραφείς της μελέτης να δηλώσουν ότι «τα καρδιαγγειακά οφέλη της άσκησης για τους αθλητές μπορεί να αναιρεθούν εάν η διατροφή τους είναι χαμηλή σε λιπαρά».
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η επικέντρωση της Διατροφικής Ζώνης στην ορμονική σκέψη είναι τόσο διαφορετική από την θερμιδική σκέψη.
Η δημοσιευμένη αυτή ιατρική έρευνα έχει δείξει ότι η απόκτηση λίπους ή η απώλεια λίπους δεν είναι απλά ζήτημα θερμίδων ή κατανάλωση λίπους στη διατροφή σας. Ο ορμονική σκέψη βασίζεται στον ρόλο που παίζει η υπερβολική ινσουλίνη στο να σας κάνει παχύσαρκους και να σας διατηρεί παχύσαρκους. Επίσης το λίπος στη διατροφή είναι ουδέτερο και δεν διεγείρει την ινσουλίνη.
Leddy J, Horvath P, Rowland J, and Pendergast D
“Η επίδραση που έχει η χαμηλή ή υψηλή κατανάλωση λίπους στους παράγοντες των καρδιαγγειακών νοσημάτων επάνω στους άνδρες και στις γυναίκες δρομείς” (Effect of a high or low fat diet on cardiovascular risk factors in male and female runners) . Δημοσιεύθηκε στο ιατρικό περιοδικό, (Medicine Scientific Sports Exercise) (1997) 29: 17-25
Για αναζήτηση της έρευνας
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9000152
Περιοδικό του Αμερικανικού Συλλόγου Διαιτολόγων
Εκτενής έρευνα για παχύσαρκα άτομα και η επίδραση που έχει η διατροφή, στο λίπος, στο μυϊκό ιστό και στη κόπωση τους. Οι διατροφές που χρησιμοποιήθηκαν ήταν 1500 θερμίδων, η Διατροφική Ζώνη 40/30/30 και η διατροφή του Αμερικανικού Συλλόγου Καρδιάς 60/15/25.
Συγγραφείς – Ερευνητές : D. Kalman MS, RD, Peak Wellness Greenwich, CT; C.M. Colker, M.D., Greenwich Hospital. Greenwich, CT; J. Roufs MS, RD, NVI. Phoenix, AZ; I. Wilets, Ph.D., Beth Israel Medical Center. New York, NY; J. Antonio, Ph.D., University of Texas. Arlington, TX.
Έρευνα: Είκοσι εννέα παχύσαρκοι άνδρες και γυναίκες με (ΔΜΣ >25). Η έρευνα είχε διάρκεια 6 εβδομάδες με εξωτερικούς ασθενείς. Η διατροφή που ακολούθησαν οι συμμετέχοντες καθορίστηκε τυχαία , είτε 1500 θερμίδων 40/30/30, είτε 1500 θερμίδων 60/15/25.
1) Η Διατροφική Ζώνη είναι 40/30/30 διατροφή είχε την εξής σύσταση: 40% υδατάνθρακες, 30% πρωτεΐνη και 30% λίπος.
2) Η διατροφή του Αμερικανικού Συλλόγου Καρδιολόγων έχει την εξής σύσταση:60% υδατάνθρακες, 15% πρωτεΐνη και 25% λίπος.
Όλα τα άτομα έκαναν άσκηση, μία ώρα, τρεις φορές την εβδομάδα και επεβλέπονταν από έναν φυσιολόγο γιατρό ο οποίος τους καθόριζε τις ασκήσεις. Όλα τα άτομα επίσης συναντούσαν έναν εξειδικευμένο διατροφολόγο, διαιτολόγο για επιθεώρηση και ανάλυση της εφαρμογής των διατροφών της έρευνας.
Αποτελέσματα: Και οι δύο ομάδες είχαν μείωση σημαντικού ποσού βάρους μετά από έξι βδομάδες “θεραπευτικής αντιμετώπισης”, όσοι έκαναν Διατροφική Ζώνη έχασαν 2,6 kg και όσοι έκαναν την Διατροφή του Αμερικανικού Συλλόγου Καρδιάς έχασαν 1,2 kg. Η ομάδα που έκανε Διατροφική Ζώνη έχασε μεγαλύτερο ποσοστό σωματικού λίπους, ενώ η ομάδα που έκανε τη Διατροφή του Αμερικανικού Συλλόγου Καρδιάς έχασε λιγότερο λίπος. Αναλύθηκε επίσης η ψυχολογική διάθεση, η κόπωση και η δύναμη και στις δύο ομάδες με τα ακόλουθα αποτελέσματα: η ομάδα της Διατροφικής Ζώνης είχε 44% μείωση της κόπωσης και αύξηση 15.7% του μυικού ιστού, η ομάδα της Διατροφής του Αμερικανικού Συλλόγου Καρδιάς δεν διαφοροποιήθηκε ούτε στην κόπωση, ούτε στο μυικό ιστό.
Εν κατακλείδι, η διατροφή 1500 θερμίδων της Διατροφικής Ζώνης 40/30/30 είχε ως αποτέλεσμα την μεγαλύτερου ποσού απώλεια λίπους και βάρους συγκρινόμενη με την διατροφή1500 θερμίδων Αμερικανικού Συλλόγου Καρδιάς σε διάστημα των 6 βδομάδων.
Τα σχόλια του Dr. Sears:
Το απόσπασμα αυτό είναι ένα ανυπέρβλητο επιχείρημα ενάντια στην συνήθη διατροφή ότι «μια θερμίδα είναι μια θερμίδα». Και οι δυο υπό δοκιμή διατροφές ήταν ισοθερμιδικές, διέφεραν μόνο ως προς τη σύσταση των μακροθρεπτικών συστατικών. Ο λόγος πρωτεΐνης προς υδατάνθρακα στην Διατροφική Ζώνη ήταν 0.75, ενώ στην Διατροφή του Αμερικανικού Συλλόγου Καρδιάς ήταν 0.25. Το γεγονός ότι η άσκηση ήταν μέρος της έρευνας απέκλεισε επίσης τον παράγοντα κατά την ανάλυση αυτών των στοιχείων για την απώλεια βάρους και τη μείωση του σωματικού λίπους . Η απώλεια λίπους των συμμετεχόντων που ακολουθούσαν τη Διατροφική Ζώνη ήταν 260% μεγαλύτερη από αυτή των συμμετεχόντων που ακολουθούσαν την διατροφή του Αμερικανικού Συλλόγου Καρδιάς. Αυτή η διαφορά είναι ακόμα πιο εντυπωσιακή, αφού όσοι ακολούθησαν τη Διατροφική Ζώνη κατανάλωσαν 20% περισσότερο λίπος συγκριτικά με αυτό που κατανάλωσαν όσοι ακολουθούσαν την διατροφή του Αμερικανικού Συλλόγου Καρδιάς. Ως προς τις ατομικές μετρήσεις της μείωσης της κόπωσης και της αύξησης της δύναμης και πάλι υπερείχε η Διατροφική Ζώνη έναντι της Διατροφής του Αμερικανικού Συλλόγου Καρδιάς. Αυτή η έρευνα είναι ένα σημαντικό βήμα για την επικύρωση της Διατροφικής Ζώνης από πολλούς ερευνητές ως άριστη Διατροφή.
Για αναζήτηση της έρευνας
http://www.journals.elsevierhealth.com/periodicals/yjada/article/S0002-8223%2898%2900458-1/abstract
Δρ. Παναγιώτης Δρακόπουλος DHSc